عباس میرزا، چهارمین فرزند فتحعلی شاه، از معدود شاهزادگان قاجاری است که نامی نیک از خود برجای گذاشته؛ اگر بگوییم خوش‌نام‌ترین شاهزادة قاجاری بوده، سخنی به گزاف نگفته‌ایم. او از همان ابتدای ورود به تبریز کوشید تا اوضاع آشفتة آن شهر و دیگر ولایات آذربایجان را سامان دهد و نقص‌ها را رفع کند و شیرازة گسیختة کارها را منسجم کند. اقامت او در آذربایجان و وقوع دو جنگ سرنوشت‌ساز با روسیه، که به ازدست‌رفتن بخش‌هایی از خاک ایران انجامید، او را با کاستی‌ها و معایب نظام اداری کشور آشنا کرد؛ از این رو، درصدد برآمد با اصلاحاتی چند به رفع آن‌ها اقدام کند. برخی از مورخان امروز او را «نخستین معمار بنای نظام جدید ایران» می‌دانند.