به گزارش مهر، این کتاب برای پاسخ‌گویی به کسانی نوشته شده است که تصور می‌کنند میان هویت ملی و هویت معنوی و اسلامی ایرانیان تقابل و تعارض وجود دارد .
مولف این کتاب با مرور منابع تاریخی متعدد موجود، پیوند میان ملیت ایرانی و دین به نحو عموم، و دین اسلام به طور خاص را می‌جوید. هرچند در این اثر به ضرورت موضوع و انگیزه مولف، ویژگی‌ها و امتیازات اقوام ایرانی مطرح می‌شود، لکن عرضه این جستارها به هیچ وجه به معنای نادیده گرفتن قوت‌ها و برتری‌های سایر ملل، یا به انگیزه برتری‌جویی بر دیگر انسان‌ها نیست که به باور اسلامی ما، نگاهی به داشته‌های ما ایرانیان برای بازیابی خویش و حرکت مجهزتر به سمت چشم‌اندازهای برتر الهی است.
علی اکبر ولایتی در مقدمه این کتاب در تعریف واژه هویت آورده است: «واژه هویت که در زبان فارسی گاهی آن را همانی یا این همانی معنی کرده‌اند، می‌تواند به فرد و همچنین جمع تعلق گیرد یعنی هویت در افراد و آحاد یک ملت رخ می‌نماید و سپس اجتماع و قوم را در برمی گیرد. به همین سبب در تعریف هویت می‌توان گفت: مجموعه علائم و نشانه‌هایی که یک فرد را از فرد دیگر متمایز کند، اعم از سیاسی، تاریخی، فرهنگی، مادی، معنی و .... را هویت گویند.»
این اثر در 7 فصل مجزا تدوین شده است. در فصل اول خواننده با پیشینه ایرانیان و جایگاه اقوام بومی ایران آشنا می‌شود. در این فصل همچنین سجایای اخلاقی ایرانیان و سهم ایرانیان در پیدایش خط مورد ارزیابی قرار می گیرد و خواننده با آگاهی از تاریخ تمدن و فرهنگ ایران برای ورود به فصل های دیگر آماده می‌شود.
در فصل دوم نویسنده واژه ذوالقرنین را در اندیشه ایرانی به بوته نقد و بررسی قرار می‌دهد. کیستی ذوالقرنین و انطباق آن با شخصیت‌های تاریخی از دیرباز موضوع بحث برانگیزی بوده است. طرح این موضوع که ذوالقرنین کیست، هم از این رو که می‌گویند اسکندر مقدونی است و یا داریوش و کوروش، پادشاه هخامنشی، با تاریخ ایران پیوند خورده و بخشی از تاریخ و هویت ما ایرانیان شده است. بنابراین در این فصل سعی شده با تحقیق در منابع تاریخی مشخص شود که ذوالقرنین کیست و جایگاه آن در شکل‌گیری هویت ایرانیان تا چه اندازه بوده است.
فصل سوم کتاب حاضر به موضوع گسترش اسلام در مرزهای ایران می‌پردازد و مسیر تاریخی ورود این دین مبین را به فرهنگ و تمدن ایرانیان مورد ارزیابی قرار می‌دهد. فصل چهارم استمرار هویت ایرانی در دوران اسلامی و نقش ایرانیان در معماری اسلامی را بررسی می‌کند.
فصل پنجم کتاب زبان فارسی و تحکیم هویت ایرانی و اسلامی، فصل ششم نقش آیین های ملی و مذهبی در تقویت هویت ایرانی و اسلامی و فصل هفتم فراز و فرودهای هویت ایرانی- اسلامی در دوران معاصر را می‌کاود. در این 3 فصل نقش زبان و ادبیات در انتقال میراث فرهنگی، لایه‌های پنهان و آشکار هویتی در میراث فرهنگی و مولفه‌ها و زیرساخت‌های هویت ملی ایران در مرکز توجه قرار دارد و نویسنده با نثری روان و ساده سعی دارد هویت ایران و اسلامی را بیش از پیش برای خوانندگان آشکار سازد.
این کتاب در 588 صفحه، با قیمت 26 هزار و 500 تومان به چاپ رسیده است.